Bộ Xây dựng dự tính kinh phí đầu tư hệ thống đường sắt quốc gia

Theo Bộ Xây dựng, dự thảo nghị quyết sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.

Sau khi nghị quyết được ban hành, Bộ Xây dựng dự kiến kinh phí triển khai gồm các khoản cho xây dựng văn bản quy định chi tiết, tuyên truyền, phổ biến và thanh tra, kiểm tra, giám sát.

Kinh phí để đầu tư, thực hiện các dự án đường sắt quốc gia khoảng 2.260.000 tỷ đồng, bằng nguồn ngân sách nhà nước, theo tính toán của Bộ Xây dựng.

Ngoài ra, kinh phí để đầu tư, thực hiện các dự án đường sắt đô thị của Hà Nội, TPHCM khoảng 3.250.000 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách Trung ương hỗ trợ có mục tiêu trên 509.600 tỷ đồng, ngân sách Hà Nội cân đối bố trí khoảng 1.170.250 tỷ đồng, ngân sách TPHCM bố trí khoảng 1.568.000 tỷ đồng.

Cần chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng chung cho các dự án

Thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch, kế hoạch triển khai thực hiện Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó đã có danh mục, lộ trình, dự kiến nhu cầu vốn của các dự án đầu tư xây dựng đường sắt quốc gia.

Thủ tướng cũng đã phê duyệt các quy hoạch tỉnh, thành phố trong đó xác định mục tiêu đến năm 2030 sẽ phát triển hệ thống đường sắt đô thị tại các trung tâm của tỉnh, thành phố lớn như: Hải Phòng, Đà Nẵng, Bình Dương, Cần Thơ… Riêng Hà Nội và TPHCM phải cơ bản hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị vào năm 2035.

Ngoài ra, TPHCM sẽ sáp nhập các tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương nên mạng đường sắt đô thị ở đây sẽ phải điều chỉnh để phù hợp với phạm vi địa giới hành chính mới (như tuyến Suối Tiên - Thủ Dầu Một). Một số địa phương có điều chỉnh địa giới hành chính cũng đã đề xuất đầu tư xây dựng một số tuyến đường sắt mới, gần nhất là Đà Nẵng (sáp nhập với tỉnh Quảng Nam).

Để tháo gỡ căn bản khó khăn, vướng mắc trong triển khai các dự án đường sắt, Chính phủ đã trình và được Quốc hội ban hành Nghị quyết về chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam và đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội, TPHCM.

Dù vậy, theo Bộ Xây dựng, để tiếp tục triển khai các dự án đường sắt theo quy hoạch (Hà Nội - Đồng Đăng, Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái, TPHCM - Cần Thơ, Biên Hòa - Vũng Tàu, Thủ Thiêm - Long Thành, Suối Tiên - Thủ Dầu Một…) cần phải có các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, vượt trội tương tự như các cơ chế, chính sách đã được Quốc hội cho phép áp dụng đối với các dự án đường sắt.

"Việc xây dựng và ban hành cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để áp dụng chung cho đầu tư xây dựng các dự án đường sắt là rất cần thiết và cấp bách để tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế, hiện thực hóa mục tiêu đầu tư hoàn thành mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị theo quy hoạch", Bộ Xây dựng nêu quan điểm.

Đề xuất loạt chính sách đặc thù, đặc biệt

Dự thảo nghị quyết đề xuất thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để áp dụng chung cho các dự án đầu tư phát triển hệ thống đường sắt.

Trong đó, để huy động tối đa nguồn lực, Thủ tướng Chính phủ có thể quyết định việc sử dụng đa dạng các nguồn vốn như phát hành trái phiếu Chính phủ, vốn hỗ trợ phát triển chính thức, vốn vay ưu đãi nước ngoài, nguồn tăng thu tiết kiệm chi… cho đầu tư phát triển các dự án đường sắt.

Bên cạnh đó sẽ có các quy định để đơn giản hóa thủ tục khi sử dụng vốn vay ưu đãi nước ngoài, các thủ tục liên quan đến điều chỉnh quy hoạch khi phát triển đô thị theo mô hình TOD (phát triển đô thị theo mô hình giao thông công cộng).

Tại các khu vực phát triển mô hình TOD cho phép UBND cấp tỉnh được quyết định các chỉ tiêu kỹ thuật, chỉ tiêu sử dụng đất để tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất.

Trường hợp việc lập, thẩm định, phê duyệt dự án có nội dung khác với quy hoạch có liên quan thì dự án được phê duyệt mà không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh quy hoạch.

Theo dự thảo nghị quyết, các dự án đường sắt đô thị, dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD không phải thực hiện thủ tục lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư và các thủ tục khác có liên quan đến quyết định chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật.

Cấp có thẩm quyền quyết định đầu tư được quyết định phân chia dự án thành các dự án thành phần, tiểu dự án trong quá trình lập dự án đầu tư xây dựng. Việc phân chia dự án thành phần, tiểu dự án không phải áp dụng theo quy định của pháp luật về xây dựng.

Dự thảo cũng đề xuất cho phép thực hiện một số hoạt động trước, đồng thời với một số nhiệm vụ của bước thực hiện đầu tư trong quá trình chuẩn bị đầu tư. Cho phép chỉ định thầu đối với việc lựa chọn nhà thầu tư vấn, phi tư vấn, hàng hóa, xây lắp, EPC, EC, EP, chìa khóa trao tay và nhà đầu tư đối với các dự án đầu tư xây dựng đường sắt, xây dựng tổ hợp công nghiệp và chuyển giao công nghệ đường sắt.

Tổ chức, cá nhân tham gia các hoạt động khoa học, công nghệ, đào tạo phát triển nguồn nhân lực sẽ được hưởng nhiều chính sách ưu đãi.

Đối với gói thầu được tổ chức đấu thầu quốc tế, tổng thầu, nhà thầu phải cam kết việc chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực cho đối tác Việt Nam để làm chủ công tác quản lý, vận hành, bảo trì.

Việc lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu các gói thầu EPC, EC, EP, gói thầu tư vấn sử dụng nhà thầu nước ngoài, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước có trách nhiệm cử đại diện tham gia tổ thẩm định hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu, kết quả lựa chọn nhà thầu khi được cơ quan có thẩm quyền mời, theo dự thảo…