Mô hình nhà cổ dân gian Thái Bình

Đây là mô hình nhà của ông Phạm Xuân Miễn ở xã Bách Thuận, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.

Ngôi nhà mang các yếu tố đặc trưng nhà ở nông thôn vùng đồng bằng Bắc bộ: Nhà chính 3 gian 2 chái; nhà có 2 mái lợp ngói mũi hài, nhà xây 1 tầng, nền thấp, kết cấu gỗ. Khuôn viên nhà gồm: cổng, vườn cây, sân, nhà chính, nhà bếp tạo nên mô hình sinh thái khép kín. Nhà chính nhìn ra sân rộng. Hiên mở 3 gian trước nhà. Hai gian chái nhà xây kín phần hiên. Hai gian hồi xây kín cả phần hiên thành 2 gian buồng. Cột hiên của 2 gian hồi kiểu cột có đấu ở đầu cột, hai gian hồi đều mở 2 cửa sổ ra sân để lấy sáng và thông thoáng cho gian nhà. Từ sân xây 1 bậc chạy suốt 5 gian nhà, từ bậc nhất này lại xây thêm 2 bậc ở 3 gian chính giữa nhà tạo điểm nhấn cho khu vực trung tâm của ngôi nhà.

Ngôi nhà có mặt bằng bố cục đối xứng 3 gian 2 chái bao gồm ba gian giữa và hai gian buồng nằm về hai phía của gian giữa. Phía trước nhà có hiên chạy dài suốt chiều ngang 3 gian giữa. Bên trong nhà, giữa 3 gian giữa và hai gian buồng được ngăn cách bởi vách ngăn bằng gỗ (bức thuận), mặt hướng ra gian giữa được chạm trổ công phu. Phía trong cùng của gian giữa là nơi đặt bàn thờ tổ tiên, phía trước ban thờ là bộ bàn ghế tiếp khách khi có việc trọng đại. Không gian hai bên ban thờ là chỗ ngủ của chủ nhà, phía trước kê bộ bàn ghế uống nước và tiếp khách hàng ngày. Hai gian buồng là nơi cất trữa lương thực và đồ quý giá, một bên là phòng ngủ của con trai đã có vợ.

Ngôi nhà có kết cấu gỗ kiểu kẻ truyền, tiền kẻ hậu kẻ, tường hồi bít đốc tay ngai. Vì kèo là yếu tố cơ bản để tạo nên cấu trúc của một ngôi nhà. Mỗi bước cột có hai vì kèo nằm theo chiều sâu của nhà với cột được đặt trực tiếp lên chân đá tảng. Kết cấu kiểu bộ vì kèo trốn cột. Tại ở đầu các cột sử dụng kỹ thuật xẻ mộng để liên kết câu đầu, xà và kẻ ngồi. Việc trốn một hàng cột cái tiền trong một vì kèo đồng thời lược bớt một vài thanh xà dọc đã khiến cho lòng nhà rộng hơn không bị vướng cột, tạo nên không gian rộng nằm trước bàn thờ tổ tiên ở gian giữa. Đồng thời cũng tạo nên một không gian sinh hoạt và không gian tiến hành các nghi lễ gia đình được tiến hành thuận tiện hơn.

Mái ngôi nhà gồm các thành phần: Hoành, rui, mè, gạch màn, ngói mũi. Để đỡ được các cấu kiện mái trên, kiến trúc phần mái của ngôi nhà còn bao gồm những bộ phận quan trọng như: câu đầu, thượng lương, con rường. Trang trí trên bờ nóc có đặt gạch hoa chanh, bít đốc ở hai đầu mái.