Bỏ giấy phép xây dựng: Góc nhìn từ thực tiễn và chính sách

Bộ Xây dựng sẽ cắt giảm nhiều thủ tục hành chính, trong đó cắt giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng đối với các công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc các công trình thuộc khu vực đã phê duyệt thiết kế đô thị.

Từ thực tiễn đến chính sách

Thời gian qua, Chính phủ liên tục chỉ đạo cải cách thủ tục hành chính (TTHC), trong đó Bộ Xây dựng phối hợp với các bộ, ngành, địa phương rà soát và đơn giản hóa nhiều thủ tục. Tuy nhiên, phản ánh từ người dân và doanh nghiệp cho thấy, thời gian thực hiện các dự án xây dựng vẫn kéo dài, chi phí cao, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.

Một trong những điểm nghẽn là thủ tục cấp giấy phép xây dựng (GPXD), đặc biệt với các dự án đã có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 hoặc đã được phê duyệt thiết kế đô thị.

Theo Công điện số 78/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tập trung cắt giảm, đơn giản hóa TTHC lĩnh vực xây dựng, Thủ tướng yêu cầu Bộ trưởng Bộ Xây dựng tập trung thực hiện: Khẩn trương rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa 361 TTHC liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, 447 điều kiện kinh doanh thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ Xây dựng, bảo đảm cắt giảm ít nhất 30% thời gian giải quyết TTHC, 30% chi phí tuân thủ TTHC, 30% điều kiện kinh doanh trong năm 2025.

Trong đó lưu ý tập trung nghiên cứu, rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa mạnh mẽ các TTHC trong lĩnh vực xây dựng. Cắt giảm thủ tục cấp GPXD đối với các công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng đã có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 hoặc các công trình thuộc khu vực đã phê duyệt thiết kế đô thị...

Đây được xem là bước đi đột phá, để giảm tình trạng "giấy phép chồng giấy phép", giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời tránh những hệ lụy từ sự chồng chéo trong quy trình phê duyệt.

Dư luận đã từng rất quan tâm đến việc cấp GPXD đối với công trình 8B Lê Trực (quận Ba Đình, Hà Nội). Dù câu chuyện đã lắng xuống nhiều năm, nhưng với ông Lê Văn Hùng, Tổng giám đốc Công ty TNHH Khách sạn Kinh Đô, chủ đầu tư dự án vẫn còn nhiều băn khoăn.

Chia sẻ với PV, ông Lê Văn Hùng rất đồng tình với chỉ đạo của Chính phủ và lãnh đạo Bộ Xây dựng mới đây. Rõ ràng, việc yêu cầu cấp GPXD sau khi đã có quy hoạch chi tiết là không hợp lý. Quy hoạch là cao nhất, đã phê duyệt các chỉ tiêu về mật độ, số tầng, chiều cao. Vậy tại sao còn phải xin thêm giấy phép xây dựng? Nếu quy hoạch đã đầy đủ, các cơ quan quản lý chỉ cần bổ sung điều kiện (nếu thiếu) thay vì yêu cầu một thủ tục mới.

Theo ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP Hồ Chí Minh, thực tế, không ít chủ đầu tư mất quá nhiều thời gian, có những dự án mất 10 năm, thậm chí hơn 10 năm mới xong các thủ tục. Việc Bộ Xây dựng cắt giảm ít nhất 30% thủ tục hành chính không chỉ là yêu cầu cấp bách, mà còn là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế, thu hút đầu tư.  

Thay đổi lớn trong tư duy quản lý Nhà nước

Trao đổi với PV Báo Xây dựng, ông Nguyễn Văn Chiến, ĐBQH khóa XIV, nguyên Ủy viên Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam chia sẻ, Công điện số 78/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã thể hiện rõ quyết tâm đối với lĩnh vực xây dựng.

Ông Chiến cho rằng, việc Bộ Xây dựng đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% thời gian giải quyết TTHC; 30% chi phí tuân thủ TTHC; 30% điều kiện kinh doanh trong năm 2025 cho thấy sự chỉ đạo quyết liệt và có trọng tâm. Đây cũng là bước đi cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 66/NQ-CP ngày 26/3/2025 của Chính phủ về chương trình cắt giảm, đơn giản hóa TTHC liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh.

"Cắt giảm các thủ tục hành chính, đặc biệt là thủ tục cấp GPXD sẽ tháo gỡ nút thắt lớn trong quá trình đầu tư. Tại các khu vực đã được cơ quan quản lý Nhà nước thẩm định kỹ về không gian, kiến trúc, hạ tầng (khi thiết kế quy hoạch), việc yêu cầu thêm thủ tục cấp GPXD là không cần thiết và gây lãng phí thời gian, tiền bạc cho người dân và doanh nghiệp", ông Nguyễn Văn Chiến nhấn mạnh.

Theo ông Chiến, việc cải cách TTHC, cắt giảm GPXD không chỉ giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, mà còn thể hiện sự chuyển biến về mặt tư duy quản lý Nhà nước, từ xin phép sang tuân thủ theo quy định của pháp luật và quy hoạch đã phê duyệt. Khi người dân và doanh nghiệp được tin tưởng và tạo điều kiện, đồng thời có chế tài kiểm soát minh bạch, quản lý Nhà nước chắc chắn sẽ hiệu quả, thực chất hơn.

Dùng hệ thống đăng ký điện tử thay thế giấy phép

Đồng quan điểm, ThS Lê Tùng Lâm, Ủy viên Đoàn chủ tịch Tổng hội xây dựng Việt Nam, Trưởng ban Đô thị HĐND TP Đà Nẵng cho rằng: Việc bãi bỏ thủ tục cấp GPXD là một xu hướng cải cách hành chính phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững, chuyển đổi số và đổi mới tư duy quản lý trong ngành Xây dựng và quản lý đô thị hiện đại. 

Tuy nhiên, đây không phải là bước đi đơn giản, mà là một sự chuyển dịch toàn diện về thể chế, công cụ kỹ thuật và trách nhiệm pháp lý.Việc duy trì GPXD như hiện nay đang gặp nhiều bất cập như thủ tục chồng chéo, không đồng bộ với quy hoạch, thiếu tích hợp dữ liệu và phát sinh tiêu cực. Tuy nhiên, nếu bỏ cấp GPXD mà không có cơ chế kiểm soát thay thế đủ mạnh, sẽ dẫn tới các hệ lụy nghiêm trọng, phá vỡ quy hoạch, gây mất an toàn xây dựng, quá tải hạ tầng và suy yếu vai trò quản lý Nhà nước.

"Theo tôi, chỉ bỏ cấp GPXD tại các khu vực công trình đủ điều kiện, có thiết kế đô thị, quy hoạch chi tiết và quy chế quản lý kiến trúc rõ ràng. Thay thế bằng hệ thống đăng ký xây dựng điện tử, hậu kiểm thông minh và cơ chế truy trách nhiệm", ông Lâm nhấn mạnh.

Để kiểm soát hiệu quả, ông Lâm cho rằng, cần tăng cường số hóa toàn bộ quy trình, tích hợp dữ liệu quy hoạch, kiến trúc, kỹ thuật, PCCC và hạ tầng. Thiết lập mã số định danh công trình để quản lý vòng đời xây dựng - vận hành - bảo trì. Duy trì cấp phép có điều kiện tại các khu vực chưa có quy hoạch chi tiết - thiết kế đô thị - quy chế kiến trúc.

Đồng thời, chuyển từ xin phép sang tuân thủ quy hoạch là bước tiến quan trọng trong quản lý đô thị văn minh, đây cũng là thời điểm thích hợp để Bộ Xây dựng thể hiện vai trò dẫn dắt cải cách thay đổi phương thức quản lý Nhà nước, từ hành chính sang quản trị hiện đại, dựa trên quy hoạch pháp lý rõ ràng và giám sát công khai, đề cao tính hậu kiểm hơn tiền kiểm cố hữu như trước đây.

Bỏ giấy phép có lộ trình 

Tại Họp báo Chính phủ chiều 4/6, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy thông tin về lộ trình bỏ giấy phép xây dựng. Theo Thứ trưởng, thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều Nghị quyết, văn bản chỉ đạo quyết liệt, kịp thời, hiệu quả về cải cách thủ tục hành chính.

Bộ Xây dựng đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng và đạt được một số kết quả nổi bật, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.

Bộ Xây dựng đã ban hành Văn bản 4377 triển khai Công điện số 78 của Thủ tướng Chính phủ về tập trung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính lĩnh vực xây dựng. Trong đó, Bộ Xây dựng đã giao Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng chủ trì đề xuất sửa đổi các quy định pháp lý, hướng tới việc cắt giảm thủ tục cấp phép xây dựng.

"Trước hết, đối với những văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực xây dựng, quy định cấp phép, Bộ Xây dựng sẽ rà soát lại, từ các Nghị định, Thông tư do Bộ ban hành, đồng thời tiến hành đánh giá, tổng kết. Chúng ta tạo điều kiện thuận lợi tối đa, nhưng cũng phải đánh giá tác động của việc bỏ cấp phép. Bộ Xây dựng sẽ hiệu chỉnh, sửa đổi, cắt giảm các thủ tục được quy định tại Luật Xây dựng, toàn bộ các nội dung này sẽ hoàn thiện trong năm 2025. Trước mắt, đối với khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 được phê duyệt hay những khu vực đã có thiết kế đô thị theo Luật Kiến trúc thì có thể sửa đổi ngay, miễn cấp phép ngay", Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy cho biết.

Báo Xây dựng