Pano 26: Nông thôn

Nêu thực trạng về quy hoạch và thực hiện các quy hoạch thuộc lĩnh vực nông nghiệp trên địa bàn Thủ đô thời gian qua, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Tạ Văn Tường cho biết, giai đoạn 2011 - 2020, Sở được giao theo dõi 11 quy hoạch chuyên ngành. Các quy hoạch được triển khai thực hiện dựa trên định hướng không gian phát triển nông nghiệp, theo vùng sản xuất, theo ngành, lĩnh vực cụ thể như trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, làng nghề... Tuy nhiên, phần lớn các quy hoạch này hiện nay đều đã bị biến đổi, điều chỉnh. Tốc độ đô thị hóa rất nhanh đã phá vỡ cảnh quan, không gian nông nghiệp, làm mất đi nhiều giá trị lịch sử văn hóa của nông nghiệp để lại từ ngàn xưa. Trong sản xuất, mặc dù đã dồn điền đổi thửa nhưng còn manh mún, kinh tế hộ gặp nhiều khó khăn, khó tập trung thành vùng sản xuất lớn. Đất đai nông nghiệp thiếu ổn định, có tình trạng người dân giữ đất chờ dự án, không quan tâm đến sản xuất, dẫn đến một phần diện tích lớn đất bị bỏ hoang… Ngoài ra, trong lĩnh vực lâm nghiệp việc khai thác kinh tế, dịch vụ, cảnh quan môi trường từ rừng còn rất hạn chế, trong đó có nguyên nhân xuất phát từ việc thiếu các quy hoạch, định hướng rõ ràng về tầm nhìn phát triển rừng.

Một vùng đất nông nghiệp tại huyện Đông Anh. Ảnh: Tuấn Anh

Về quy hoạch đê điều thủy lợi, hiện trạng ô nhiễm môi trường các dòng sông là vấn đề báo động. Ngoài ra, việc chưa cụ thể hóa được nội dung liên quan đến quản lý, sử dụng khu vực bãi sông theo các quyết định phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ (chưa xác định được cụ thể các khu vực dân cư tập trung hiện có trên bãi sông khu vực nào phải di dời, khu vực nào được cải tạo, sửa chữa, khu vực được tồn tại, bảo vệ, xây dựng mới công trình, nhà ở...). Trong khi đó, nhu cầu về cải tạo, xây dựng nhà ở của Nhân dân rất lớn và bức thiết, dẫn đến công tác quản lý đất đai, trật tự xây dựng, xử lý vi phạm về đê điều... của các cấp, ngành gặp rất nhiều khó khăn, nhất là trong công tác cấp phép xây dựng công trình nhà ở riêng lẻ.

Nêu thực tế tại địa phương, đại diện thị xã Sơn Tây cho hay, hiện nay, diện tích đất sản xuất nông nghiệp bỏ hoang rất nhiều. Như tại thị xã Sơn Tây có 4.000ha đất sản xuất nông nghiệp nhưng mỗi vụ chỉ sản xuất trên 1.000ha. Trước thực trạng này, thị xã kiến nghị TP Hà Nội nên có đợt tổng kiểm tra, rà soát trên diện rộng đất sản xuất nông nghiệp. Việc quy hoạch cần dựa trên cơ sở hiện trạng, phục vụ phát triển dài hạn.

Ưu thế đặc thù

Với ngành nông nghiệp, mặc dù đóng góp vào GDP không phải lớn nhưng trong những văn bản chỉ đạo từ T.Ư đến địa phương đều xác định nông nghiệp là trụ đỡ của các ngành kinh tế khác. Đặc biệt trong bối cảnh thế giới nhiều mối quan hệ xung đột, vấn đề an ninh lương thực đặt ra rất lớn.

Hiện trạng về nông nghiệp đô thị ở các TP lớn ở Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng từ góc độ quy hoạch phát triển đô thị cho thấy sự cần thiết phải tổ chức theo hướng phát triển đô thị xanh, thông minh, bền vững. Vì vậy, cần có những nghiên cứu từ quy hoạch tổng thể đến quy hoạch chi tiết các khu vực có hoạt động nông nghiệp đô thị song hành cùng với việc ban hành các cơ chế chính sách tạo điều kiện cho phát triển nông nghiệp trong thời gian tới.

Hà Nội đang triển khai đồng thời hai quy hoạch quan trọng, đó là Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô. Các chuyên gia đều cho rằng vai trò của nông nghiệp, nông dân, nông thôn là nội dung cần phải đặt ra để định hướng cho sự phát triển nhằm bảo đảm an ninh lượng thực và an ninh nói chung trong giai đoạn tới là rất cần thiết.

 Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội Lưu Quang Huy nêu, Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô được Thủ tướng phê duyệt năm 2011 xác định Thủ đô

Hà Nội có tới 70% diện tích là nông nghiệp, nông thôn gắn với các vùng xanh, chỉ có 30% phát triển đô thị. Đây là điểm rất đặc thù của Hà Nội nên trong các quy hoạch lớn tới đây phải nêu bật được đặc thù này để xác định trọng tâm trọng điểm đầu tư, phát triển nông nghiệp.

Đối với từng vấn đề, ông Lưu Quang Huy đưa ra những lưu ý cụ thể như: Diện tích đất trồng lúa hiện nay nhiều khu vực đang bị để hoang hóa cần xác định chuyển đổi như thế nào? Vấn đề phát triển nông nghiệp đô thị tại các khu vực giáp ranh ra sao để đáp ứng nhu cầu đời sống người dân cần phải xác định rõ. Về mảng lâm nghiệp, đây là dịp rà soát chuẩn hóa ranh giới, quy mô, diện tích rừng, loại hình rừng trong phố quản lý ra sao cần nêu ra trong quy hoạch. Về đê điều, quy hoạch thuỷ lợi, có nhiều nội dung cần phải làm rõ trong quy hoạch giai đoạn tới như việc sử dụng vùng bãi ven sông, các hồ, đập, hệ thống cảng cạn. Về phát triển làng nghề cần lưu ý để giữ bản sắc, cảnh quan, môi trường…

Dưới góc nhìn chuyên gia, nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp (Bộ NN&PTNT), TS Nguyễn Văn Chinh đánh giá, Hà Nội là Thủ đô có đặc điểm rất đặc biệt với diện tích nông nghiệp, nông thôn chiếm tới hơn 2/3 diện tích tự nhiên; nông dân chiếm hơn 50%… do đó không những đóng vai trò quan trọng mà có nhiều lợi thế phát triển. “Đóng vai trò quan trọng thì các chính sách quy hoạch liên quan đến nông nghiệp phải tạo điều kiện để lĩnh vực này phát triển ổn định, mang tầm nhìn dài hạn, ít nhất đến năm 2050. Định hướng xây dựng và quản lý quy hoạch nông nghiệp và phát triển nông thôn cần tuân theo tiêu chí sinh thái, công nghệ cao và hữu cơ. Các đặc sản nông nghiệp của Hà Nội như cốm làng Vòng, đào Nhật Tân, quất Tứ Liên… phải được coi là nguồn lực văn hóa, góp phần phát triển Thủ đô. Do đó, Hà Nội phải xác định có những làng 100 năm nữa vẫn là vùng nông thôn phát triển. Như vùng bưởi Diễn, quất Tứ Liên… luôn phải được dành những diện tích đất xứng đáng để giữ nghề.  Đặc biệt, Hà Nội là đất trăm nghề, trong các bản quy hoạch cần bố trí đất cho làng nghề, tạo khu, vùng sản xuất” – TS Nguyễn Văn Chinh gợi ý.

Là Thủ đô song Hà Nội có nhiều lợi thế phát triển nông nghiệp, vì vậy việc tìm ra phương án quy hoạch và giải pháp phát triển nông nghiệp đô thị theo hướng bền vững là yêu cầu hết sức cần thiết. Khi được định hướng rõ nét trong các bản Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050 và Điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng Thủ đô sẽ là cơ hội để nông nghiệp đô thị ngày càng khẳng định vai trò, vị trí trong không gian đô thị.