Văn miếu Quốc Tử Giám

Tên gọi: Văn miếu Quốc Tử Gíam

-  Mã số: MO2

- Vị trí công trình, hiện vật: Hà nội

- Tỷ lệ: 1:200

- Nơi trưng bày mô hình, hiện vật: Phòng trưng bày kiến trúc truyền thống Việt Nam - NECC

Hà Nội tự hào có vô số sự hùng vĩ, lịch sử và những câu chuyện huyền diệu có thể mê hoặc hầu hết mọi du khách. Ẩn chứa những điểm tham quan thanh bình và yên bình, thành phố này sở hữu một kho tàng mang đậm dấu ấn lịch sử, được coi là trường đại học quốc gia đầu tiên của nước ta - Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Nằm ở phía Nam Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu được vua Lý Thánh Tông thành lập vào năm 1070, cách đây gần 1000 năm, là ngôi đền thờ Khổng Tử. Năm 1076, con trai ông thành lập  một trường học hoàng gia chỉ dành cho những thành viên thuộc tầng lớp thượng lưu như hoàng tử, quý tộc và quan chức.

Trường học hoàng gia, được coi là trường đại học đầu tiên ở Việt Nam,  được mở cửa trong khoảng 700 năm và đào tạo hàng trăm học giả và quan lại nổi tiếng. Bất chấp chiến tranh, thiên tai liên miên, Văn Miếu vẫn giữ được giá trị kiến ​​trúc, văn hóa quý giá. Có diện tích hơn 54000 mét vuông, Văn Miếu được bao quanh bởi một bức tường gạch cổ, bao gồm năm sân theo các phong cách khác nhau.

Sân thứ nhất (Đại Trung Môn): Cổng bên trái và bên phải lần lượt được gọi là Thành Đức và Đạt Tài, thể hiện sự kỳ vọng của Nhà vua đối với học giả học bác uyên thâm.

Tại đây, trên mỗi đầu cổng có biểu tượng con cá. Truyền thuyết kể rằng, hàng năm, Trời tổ chức một cuộc thi cá chép, con nào có thể vượt qua những con sóng mạnh nhất để nhảy sang phía bên kia thác sẽ biến thành một con rồng mạnh mẽ. Con cá đó chính là đại diện các học giả. Chỉ bằng cách học tập chăm chỉ và cố gắng không ngừng nghỉ,họ mới có đủ kiến ​​thức và thông minh để vượt qua tất cả các kỳ thi và trở thành quan lại phụng sự triều đình.

Vào thời kỳ đó, các sĩ tử được học tất cả về học thuyết của Khổng Tử, văn học và văn hóa Trung Quốc. Có 3 vòng thi, đó là: thi Hương, thi Hội và thi Đình. Trường hợp ai không may mắn hoặc không đủ tài năng sẽ phải đợi 3 năm tiếp theo mới được tham gia kỳ thi.

Sân thứ hai:

Tại đây có một công trình được coi là biểu tượng của Hà Nội, hình ảnh quen thuộc in trên mặt sau tờ tiền 100.000 đồng, chính là Khuê Văn Các. Công trình kiến ​​trúc độc đáo này được xây dựng vào năm 1805 với bốn cột đá quét vôi trắng. Kiến trúc này mang đậm triết lý âm – dương. Có cao có thấp, có gió có nước, có trời có đất. Nền gạch hình vuông, hình tượng tượng trưng cho đất, trời hiện diện trong kiến ​​trúc thượng tầng bằng gỗ được trang trí bằng bốn mặt trời tròn, được viền bằng gỗ, tỏa ánh sáng ra bốn hướng. Rồng ngự trên mái, chầu nguyệt. Khuê là ngôi sao sáng nhất trên bầu trời và toàn bộ chòm sao có hình dạng giống chữ "Văn học" trong tiếng Hán. Nó hàm ý mong muốn một nền giáo dục thịnh vượng và phát triển,mãi tỏa sáng như sao Khuê giữa bầu trời.Bên trong sân, một chiếc chuông đồng hàng nghìn năm tuổi được treo trên trần nhà và chỉ rung vào những dịp tốt lành. Hai bên Khuê Văn Các có hai cổng nhỏ: Súc văn (văn chương hàm ý, súc tích) và cổng Bí văn (văn chương trau chuốt, sáng sủa).

Sân thứ ba:

Sân thứ ba có diện tích hình vuông, còn được gọi là giếng Thiên Quang (Thiên Quang tỉnh). Ý nghĩa đằng sau đó là hình vuông tượng trưng cho đất còn hình tròn trên đỉnh đình tượng trưng cho trời, tất cả cùng nhau tạo nên sự hài hòa giữa trời và đất. Giếng này có chức năng như một tấm gương hấp thụ tinh hoa tốt nhất của vũ trụ.

Hơn thế nữa, ngoài việc giúp cho bầu không khí Văn Miếu thêm trong lành, thanh tịnh, giếng còn là nơi để các sĩ tử nhìn lại chính mình, ăn mặc chỉnh tề trước khi bước vào khu vực linh thiêng, trang trọng.

Phía trong sân chính là khu vực nhà bia.Con rùa đội trên lưng mình tấm bia ghi tên của các vị tiến sĩ đỗ đạt thời xưa, như một minh chứng biểu hiện cho nền văn hiến bất diệt của dân tộc Việt Nam. Trên bia viết triết lý của triều đại đó và liệt kê thông tin về các kỳ thi và các tiến sĩ. Trước đây có 116 tấm bia, nhưng đến nay chỉ còn 82, do ảnh hưởng của các cuộc chiến tranh. Việc chạm trổ, điêu khắc những con rùa đội bia tiến sĩ này đã phản ảnh được đặc trưng kiến trúc của triều đại. Trong văn hóa Việt Nam, con rùa là là một trong tứ linh: Long (rồng), Lân (kỳ lân), Quy (rùa), Phụng (phượng. Rùa không chỉ là con vật gần gũi, thân thuộc với đời sống tinh thần của người Việt Nam, mà còn biểu  hiện cho tuổi thọ và trí tuệ, giống như những gì nó mang trên lưng, kiến ​​thức và những sĩ tử đỗ đạt, thành danh…

Bước vào khu thứ tư: Khu Đại Thành với cửa Khổng sân Trình, đây là khu quan trọng nhất của Văn Miếu với điện Đại Thành thờ Khổng Tử, Tứ Phối cùng Thập Triết. Ngay giữa chánh điện có một bàn thờ điển hình hiện hữu trong mỗi ngôi nhà của các gia đình Việt Nam. Bàn thờ luôn được đặt ở vị trí trung tâm, thiêng liêng nhất của ngôi nhà, nơi mọi người thờ cúng tổ tiên. Trong bàn thờ phải có 5 yếu tố cơ bản gồm Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ chứa đầy lễ vật và hương khói.

Bên phải và bên trái của sân hành lễ có 2 ngôi nhà ban đầu dùng làm nơi đặt 207 ô vuông thờ 72 vị đệ tử danh giá nhất của Khổng Tử và Chu Văn An. Ở trung tâm là Bái Đường (Nhà hành lễ), nơi diễn ra các nghi lễ. Tòa nhà đứng trên hai bức tường được chống đỡ bởi chín cây cột, được bao bọc bởi những con rồng tưng bừng cúi lạy mặt trăng. Hạc đậu trên lưng rùa ở hai bên bàn thờ có thể được coi là biểu tượng của sự hòa hợp giữa trời và đất. Bát khí bằng gỗ tượng trưng cho tám loại vũ khí của quan văn sĩ. Phía sau là điện Đại Thánh, nơi thờ Khổng Tử và 4 đệ tử thân cận của ông: Nhan Hồi, Tăng Sâm Tử Tư và Mạnh Tử. Cũng trong điện đại thành này, ở hai bên đầu hồi còn thờ  10 bài vị bằng đá hay còn gọi là Thập Triết (Mười học trò giỏi nhất của khổng Tử).

Trước kia đã có một thời kỳ đây là khu đền Khải thánh, thờ thân phụ, thân mẫu của Khổng Tử, nhưng đã bị phá hủy. Khu nhà Thái Học mới được thành phố Hà Nội xây dựng lại năm 1999 để tôn vinh văn hóa truyền thống, kỷ niệm 1000 năm của Thăng Long – Hà Nội và dành cho các sĩ tử quốc gia. Các thiết kế của sân Thái Học dựa trên kiến ​​trúc truyền thống hài hòa với sự hài hòa với các điểm tham quan xung quanh của Văn Miếu.Kiếntrúc nhà Thái Học mô phỏng kiến trúc dân tộc gồm nhà tả vu, hữu vu, tiền đường, hậu đường, nhà để chuông, trống và các công trình phụ trợ... Các vật liệu chính để xây dựng là gỗ lim, ngói mũi hài và gạch.

Sân thứ năm được làm bằng 2 tầng. Tầng trệt có một bức tượng của Chu Văn An, một nhà giáo tuyệt vời và là hiệu trưởng đầu tiên của Học viện Imperia, người đã dành cả cuộc đời của mình cho giáo dục Việt Nam. Ngoài ra còn có hình ảnh và cổ vật về giáo dục Nho giáo ở Việt Nam vào thời điểm đó. Tầng trên là nơi mọi người thờ ba vị vua đóng góp nhiều nhất trong việc xây dựng Văn Miếu – Quốc Tử Giám.